نقش شبکه های اجتماعی در جامعه و افکار عمومی-امیر رزاقی

هر رابطه اجتماعی بین انسان‌ها یک گره اجتماعی را شکل می‌دهد که این گره‌های اجتماعی سبب تشکیل شبکه اجتماعی می‌شود. شبکه اجتماعی را می‌توان ساختاری اجتماعی دانست که از گره‌های فردی یا سازمانی تشکیل و بوسیله یک یا چند نوع خاص از وابستگی به هم متصل شده‌اند، از گونه‌های این ارتباط خاص می‌توان به دوستی‌ها، ارتباطات مالی، روابط خویشاوندی و… اشاره نمود. در واقع در شبکه‌های اجتماعی ما با افرد یا سازمان‌ها، روابط و نوع ارتباط بین آنها مواجه هستیم.
شبکه اجتماعی از ابتدای خلقت انسان وجود داشته ولی نوع مجازی آن را از ابتدای قرن ۲۱ با گسترش اینترنت شاهد بودیم، شبکه اجتماعی مجازی نیز همانند شبکه های اجتماعی حقیقی از اجتماع انسانی و روابط بین آنها و به مانند آن از دسته بندی‌های مختلفی از جمله خصوصی، عمومی، تفریحی، تخصصی و….تشکیل شده.
افراد که شبکه‌های اجتماعی را شکل می‌دهند دارای نگرش، نظر و باور فردی هستند. از جمع نگرش‌ها، نظرات و باور افرادی که در تعامل و ارتباط اجتماعی هستند افکار عمومی شکل می‌گیرد. به زبانی دیگر تا زمانی که اعضای یک جامعه با یکدیگر رابطه اجتماعی نداشته باشند، حتی اگر نظر و نگرش آنها به مانند هم باشد موجودیتی برای افکار عمومی نمی‌توان متصور بود. از اینرو می‌توان ‌افکارعمومی را حاصل تعامل اجتماعی و ارتباط بین اجتماع و انتقال نظرها، باورها و… از طریق نوشته،دیدار….. یا رودررو دانست.
شبکه‌های اجتماعی به عرصه و فضای تعاملات اجتماعی و کنش‌های بین افراد شکل و نقش جدیدی داده و تبدیل به بستر مناسبی برای شکل‌گیری افکاری عمومی شده.
امروز، در ایران، شاهد افزایش چشمگیر زنان و مردان تحصیلکرده هستیم، انفجار اطلاعات و انتشارگسترده و ودسترسی آسان به اخبار و اطلاعات در قرن ۲۱ سبب گردیده تا دسترسی جامعه به اخبار و اطلاعات به رسانه‌های سنتی و دولتی محدود نگردد، با بالا رفتن سطح دانش و دسترسی آسان به اخبار و اطلاعات، جامعه در بطن خود با تغییراتی روبرو گردیده و نگرشش نسبت بسیاری از موضوعات در حال تغییر می‌باشد از این رهگذر شبکه های اجتماعی (حقیقی، مجازی) در این تغییر نقش مهمی را ایفاء می‌نماید و سبب سازماندهی، تاثیر گذاری اجتماعی و ظهور و گسترش افکار عمومی شده‌. جریان سریع اطلاعات در شبکه های اجتماعی، کنترل دولت‌ها و حکومت‌ها را بر جریان اخبار و اطلاعات و همچنین روابط اجتماعی با چالشی جدی مواجه کرده. در شبکه‌های اجتماعی اخبار، تصاویر، فیلم‌ها بدون سانسور و با سرعت انتشار می‌یابد و این نقش رسانه‌ای شبکه‌های اجتماعی، سبب برتری آنها بر رسانه های متعارف سنتی و دولتی شده.
در جایی که از سوی دولت‌ها و حکومت‌ها محدودیتی برای جامعه یا طبقه و قشری از جامعه ایجاد می‌‌شود به سرعت شبکه های اجتماعی تبدیل به فضا و عرصه‌ای برای گسترش روابط اجتماعی در خارج از حاکمیت و نظارت دولت‌ها و حکومت‌ها و اعتراضات مردمی می‌گردد و این موضوع سبب گردیده تا نظارت و حاکمیت مطلق دولت‌ها و حکومت‌ها بر شهروندان تغییر و در برخی موارد تضعیف شود.
شبکه‌های اجتماعی در هر جامعه‌ و افکار عمومی می‌تواند دارای نقش‌ها و تاثیرات مثبت یا منفی باشد. شبکه‌های اجتماعی در وجه مثبتش می‌تواند سبب سازماندهی،گسترش و توسعه مشارکت اجتماعی، انتشار سریع اخبار و اطلاعات، تقویت خرد جمعی، بیان آزادانه ایده‌ها و آشنایی با افکار و سلیقه دیگران شود و سبب شکل گیری افکار عمومی و همسویی آنها در راستای تایید یا تکذیب پدیده‌های اجتماعی ویا پدیده‌ها‌یی که ‌مشکلات و معضلاتی را برای جامعه فراهم نموده و همگانی که دارای مصالح و منافع مشترک بوده‌اند و مبتلا به آن هستند و…… ؛اما وجه منفی شبکه های اجتماعی آنکه این شبکه‌ها می‌توانند زمینه‌ساز شایعات و اخبار نادرست باشند… و از سوی افراد و گروه و…. پیام‌ها و اخبار به گونه‌ای در جامعه و فضای مجازی تزریق و برجسته سازی شود که افکار عمومی در راستای منافع آن افراد، گروه‌ها و… جهت گیری شود، این جهت گیری مصالح و منافع عمومی را در بر نخواهد داشت و در واقع در راستای فریب افکار عمومی است..
آنچه مسلّم است اینکه شبکه‌های اجتماعی در جامعه‌های امروز نقش مهمی را ایفاء می نماید و در شکل گیری افکار عمومی تاثیر بسزایی دارند.